Klik op de foto voor de
situatie voor en na de restauratie
Radioset, "bloksysteem" bestaande uit vier koppelbare elementen
Donkerbruine
gebeitste
eikenhouten kastjes met
ebonieten front, bakelieten knoppen en messing koppelstrips en
verbindingspunten.
De set bestaat uit een afstemmodule met een vaste
en een beweegbare spoel, een HF-module
met 1 buis en 1 insteekspoel, een detectormodule met 1 buis en een
eindversterker met 2 buizen. Waarschijnlijk waren alle lampen helgloeiers. In het toestel zaten nog 2 Philips DII lampen.
De vermoedelijke buizenbezetting was Philips DII (HF), DI (detector),
2 x DII (eindversterker). Alle spoelen hebben een massieve en
een holle pen. De penmaat lijkt Engels: hartsafstand 19 mm,
pendikte 4,8 mm. Een van de koppeltrafo's is van het Duitse Böco,
op de andere staat DPM. Verder zijn er geen gemerkte onderdelen.
Op de HF-module zijn aan de bovenzijde de teksten "Erres G RADIOFON" en
onderaan "R.S. Stokvis & Zonen" aangebracht, op de overige
kastjes staat de tekst "RADIOFON", met uitzondering van de eindversterker.
De door N.S.F. gemaakte Erres G werd in Nederland in 1923 geïntroduceerd,
maar die lijkt maar weinig op deze unit. De enige overeenkomst
is dat het ook een HF module is. De rol die Stokvis bij het tot
stand komen van deze module gespeeld heeft, is nog steeds
onduidelijk.
De set komt uit Finland, maar is zeer waarschijnlijk gemaakt
in Noorwegen.
Met veel dank aan de gulle gever: Carl
Fredrik Sandelin, Helsinki, Finland.
Geschiedenis
De radioset komt uit Finland, waar hij in 1939 in
een zomerhuis werd achtergelaten door een Fin die vluchtte bij
het uitbreken van de Winteroorlog tussen de Sowjetunie en
Finland, die begon op 30 november 1939 en eindigde op 13 maart
1940. Na de oorlog, in 1949, werd het zomerhuis gekocht door een
Finse dame, die de radio daar aantrof. Een kleinzoon zocht
uiteindelijk informatie over Erres en Stokvis en belandde op
mijn website. In 2018 werd de set aan mij geschonken; in januari
2019 werd hij naar Nederland opgestuurd.
Gezien deze historie zou de radio in een aantal
landen in de wijde omgeving gemaakt kunnen zijn. Finland zelf valt af, omdat de afkortingen voor
lange en korte golf niet overeenkomen met de daarvoor gebruikte
graveringen (L en K) op de afstemunit. In het Fins zouden
daarvoor de letters P (Pitka) en L (Lyhyt) gebruikt zijn. Het
meest voor de hand ligt Noorwegen.
In Noorse bronnen wordt "Radiofon" gevonden als
merk van Einar Rustad & Co, Rosenkrantzgt. 20/28, Kristiania
(Oslo). Deze fabrikant is actief in het midden van de jaren '20
van de vorige eeuw. Het bedrijf maakt vanaf 1923 radio's,
verkoopt radiolampen onder haar eigen merknaam en materiaal voor
zelfbouw. Advertenties van het bedrijf verschijnen van 1923 t/m
1925. In 1926 gaat het bedrijf in liquidatie en in 1927 volgt de
schriftelijke afhandeling daarvan. Kort na de Tweede
Wereldoorlog duikt er in de stad Bergen opnieuw een bedrijf op
met de naam "Radiofon" (Radiofon-Radiofabrikk, A/S), maar deze
firma lijkt niets te maken te hebben met het bedrijf uit de
jaren '20.
Het pand
in de Rosenkrantzgate 20 in mei 2019. Het zes verdiepingen tellende gebouw dateert uit 1916 en
is ontworpen door archictect Christian Reuter.
De zoetwarenfabriek van Fred T. Møller was hier
gevestigd, en later ook enige tijd Radiofon van
Einar Rustad. Nu is daar Kelly Services
Management gevestigd.
In het
maartnummer van 2008 van Hallo! Hallo!, nr 101 van de Noorse radiovereniging, Norsk
Radiohistorisk Forening, NRHF, staat een foto van een iets
nieuwere radio van Radiofon (waarschijnlijk van rond 1924), waarbij vooral een vrij unieke
ompoolschakelaar die ook gebruikt is in het oudere bloksysteem
opvalt. Ook een kartelmoertje,
waarmee bij het bloksysteem de modules via een strip aan elkaar kunnen worden gekoppeld
komt overeen.
Een
Radiofon ontvanger uit ca. 1924
Advertentie in het blad
Fiskaren 19 september 1923
In Noorwegen beginnen de eerste experimentele
radio-uitzendingen in het voorjaar van 1923 met een
zender van 500 watt in Tryvannshøgda bij Oslo.
Overal in het land worden door dagbladen radiocursussen
aangeboden aan de abonnees. De cursussen worden gegeven in
samenwerking met het bedrijf Radiofon, dat ook de apparatuur
levert. De kosten van de cursus worden in mindering gebracht op
de aanschafprijs.
In de krant "Nationen",
bijvoorbeeld, wordt op 14
september van dat jaar een radiocursus voor de abonnees
aangekondigd met de titel: "Radiokurset begynder om 8 dage". Bij deze
cursus
worden losse Radiofon units gebruikt, blijkt uit dit fragment uit het
artikel: "Voor de
deelnemers aan de cursus is er, zoals u weet, de mogelijkheid om
zeer goedkope maar volledig werkende radio's te kopen.De apparaten zijn van het bekende "Radiofon"-type.Dit betekent dat alle units in behuizingen van
dezelfde grootte en met hetzelfde uiterlijk zijn gemonteerd,
zodat u kunt kiezen hoe groot u de radio wilt maken, wanneer u
de individuele "blokken" aanschaft.Velen
willen graag beginnen met een eenvoudig apparaat, makkelijk te
bedienen en goedkoop in aanschaf.Als u wilt,
kunnen na verdere oefening (en het sparen van voldoende
geld…) nieuwe units of versterkers worden gekocht.
Deze kunnen altijd heel
eenvoudig verbonden worden met de units die u al hebt gekocht,
zodat dus geleidelijk het bereik en het volume kunnen worden
aangepast.Dit grote voordeel van het "bloksysteem"
heeft ertoe geleid dat alle "Radiofon"-apparaten nu volgens dit
systeem worden vervaardigd".
Het lijkt er dus op dat deze radiocombinatie een
van de eerste is die in Noorwegen op de markt kwam.
.jpg)
